Frédéric Bastiat urodził się 29 czerwca 1801 r. w Bayonne we Francji. Jego ojciec był kupcem – hurtownikiem. Przyszły dziennikarz został osierocony w wieku dziewięciu lat, a jego wychowaniem zajął się dziadek wraz z ciotką.
Wygląda na to, że Frédéric odebrał dobre, choć nie wyjątkowe jak na tamte czasy, wykształcenie, obejmujące języki, muzykę i literaturę. Główną lekturą dziewiętnastoletniego studenta ekonomii politycznej były dzieła Adama Smitha oraz Jean-Baptiste Say’a.
22 kwietnia, w czwartkowym „Życiu” ukazał się artykuł pt. Globalizacja nierówności, będący kondensatem podstawowych argumentów, którymi podpierają się alterglobaliści, gdy atakują system dobrowolnej wymiany handlowej. W niniejszej polemice podejmę dyskusję z częścią tych argumentów. Mam nadzieję, że będzie ona korzystna dla obu stron tego, być może pozornego w rzeczywistości, sporu.
Stany Zjednoczone będą miały nowego prezydenta. Baraka Obamę, który wygrał wyścig z Johnem McCainem, lansując się na nowego Kennediego. Hasłami obecnego prezydenta elekta były „zmiana” i „nadzieja”, sugerujące odejście od obowiązującego fatalnego reżymu Busha. W dodatku sukcesem okazało się przedstawienie McCaine’a jako kontynuację tej nieudolnej polityki. W efekcie Obama wygrał z druzgocącą przewagą z jednoczesnym poklaskiem mediów i wielu intelektualistów.
W tym roku minęło 160 lat od kiedy Marx i Engels dojrzeli widno krążące nad Europą. Chcąc uczcić tę piękna rocznicę, chciałbym podzielić się przemyśleniami na temat Manifestu komunistycznego i jego elementów wciąż żywych w programach dzisiejszych socjaldemokracji i w programach gospodarczych stronnictw o narodowej proweniencji. Continue reading
Aktualny kryzys poza ogólną dewastacją na giełdach, która przełoży się wkrótce na tak zwaną „gospodarkę realną”, niesie ze sobą także jakieś pozytywy. Jednym z nich jest ogólny spadek zaufania do instytucji banku centralnego i uszczerbek dla naiwnej wiary w to, że jest w stanie poprowadzić do stabilizacji gospodarki. Jeśli ostatnie sto lat papierowego pieniądza mogłoby nas czegoś nauczyć, to z pewnością tego, że w pełni pusty pieniądz wcale nie przynosi braku kryzysów gospodarczych, lecz nawet prowadzi do ich nasilenia. W dodatku każdy kolejny kryzys zdaje się być gorszy od poprzedniego.
Na niedawnym nieformalnym szczycie w Brukseli przedstawiciele państw zebrali się, aby przygotować wspólne stanowisko w sprawie kryzysu na inny, oficjalny szczyt, który odbędzie się już w tym tygodniu 15 listopada w Waszyngtonie. W stanowisku tym uzgodniono następujące rzeczy: wzmocniony ma zostać Międzynarodowy Fundusz Walutowy, który stanie się centralną i pierwszą instytucją na świecie. Do tego należy objąć nadzorem agencje ratingowe, ujednolicić normy księgowe, wzmocnić nadzór i regulacje, i stworzyć kodeks postępowania w sektorze bankowym, który wyeliminuje nadmierne ryzyko.
Kiedy rządy i banki centralne poddają się coraz poważniejszym zabiegom stymulacji monetarnej i fiskalnej (a tak dzieje się właśnie teraz), mówi się, że idee Keynesa powróciły do łask. Ogłasza się, że keynesowskie recepty mogą uchronić światowe gospodarki przed popadnięciem w głęboką recesję. Przykładowo, w Stanach Zjednoczonych republikanie i demokraci przelicytowują się w coraz to nowych pomysłach na wprowadzenie pakietów mających stymulować gospodarkę. Financial Times pisał o tym niedawno, że
Nawroty keynesizmu mogą przybierać różnorakie postaci. Republikanie twierdzą, że nadszedł czas nowych cięć podatkowych dla small businessu, szczególnie w formie zwolnień od podatku od zysków kapitałowych, co – zdaniem wielu – pomogłoby ożywić gospodarkę. Demokraci uznają, że najlepiej rozszerzyć zakres udzielania zasiłków dla bezrobotnych, wprowadzić kartki na jedzenie, czy też wspomóc mających kłopoty posiadaczy domów.
Mity są nieodłączną częścią ludzkiego świata. Dotyczy to również rzeczywistości gospodarczej. Są wyśmienitym narzędziem zakłamywania rzeczywistości, zrzucania winy na metafizykę, czy też świat, który jest poza zasięgiem działań człowieka. W ostatnim czasie w polskich mediach, które podążają tutaj w ślad za amerykańskimi opowieściami, mogliśmy dostać mnóstwo ciekawych wywodów na temat rosnącej w Polsce oficjalnej inflacji. Nie zamierzam się rozwodzić na temat tego, że oficjalne wskaźniki inflacji są w Polsce zaniżane, o czym doskonale wie każdy, kto kupuje systematycznie żywność. Nie zamierzam dyskutować o tym, że inflacja jest wyższa niż się nam to wmawia, lecz o samych powodach inflacji.
Zdarza się, że ktoś podejmuje się krytycznej analizy dotyczącej tego, kim są ludzie u władzy, starając się przy tym przeniknąć ich interesy polityczne i ekonomiczne. Związani z establishmentem liberałowie i konserwatyści (a często i libertarianie) określają te starania mianem „spiskowej teorii dziejów”, „paranoi”, „determinizmu ekonomicznego”, a nawet „marksizmu”. Te oszczercze etykietki przykleja się każdemu, kto dokonuje takiej analizy, bez względu na to, w której części spektrum poglądów ekonomicznych się on znajduje. Adresatami tych określeń są zarówno konserwatywne organizacje (np. Stowarzyszenie im. Johna Bircha), jak i Partia Komunistyczna. Najczęściej przylepia się ich analizom etykietę „teorii spiskowych”, co zwykle uznaje się za nieprzyjazny epitet, a nie za określenie, które mogłoby być używane przez samych badaczy spisków.Nic więc dziwnego, że realistyczne analizy spisków tworzą „ekstremiści” znajdujący poza głównym nurtem. Wszakże w żywotnym interesie aparatu państwa leży, aby utrzymać jego społeczną legitymizację czy nawet uświęcenie – a w tym celu politycy i cała biurokracja muszą być uważani za swego rodzaju ponadnaturalne siły służące wyłącznie bliżej nieokreślonemu „dobru publicznemu”. Wystarczy raz wyjawić sekret, że te boskie siły realizują przy pomocy aparatu państwa swoje jak najbardziej przyziemne interesy ekonomiczne, a wszelkie złudzenia znikną.
Continue reading
Moja była dziewczyna powiedziała kiedyś do mnie: “Traktujesz mnie jak bym była twoją własnością.” Moja pierwsza reakcja jako studenta ekonomii nie mogła być inna: “Jak wspaniale, że obiekt moich uczuć dokładnie rozumie, co do niej czuję! Motylki w brzuchu, tęcze, jednorożce i wielkie czerwone serca widziane na przemian oczami wyobraźni. Kiedy ktoś naprawdę cię rozumie, to czy można czuć coś innego niż radość?” Gdybym traktował ją jak by była moją własnością, to oznacza to przecież, że opiekowałbym się nią, chronił i traktował ją dobrze w przeciwieństwie do rzeczy nie będących w moim posiadaniu. Nagle uświadomiłem sobie, że wyraz jej twarzy nie odzwierciedla mojego zadowolenia.
Czasem warto odpocząć od gospodarki i nieuchronnie przypiętego do niej kagańca politycznego. A że jestem fanem piłki nożnej, to szczególnie gustuję w oglądaniu tej rozrywki w klasie najwyższej – to jest oglądaniu ligi angielskiej i Ligi Mistrzów (w ostatnim czasie zresztą te dwie grupy zaczęły się, co nie dziwne, w większym stopniu pokrywać). Co może zainteresować osobę nie zainteresowaną samą piłką nożną to dyskusja, która toczy się w środowisku kibiców Ligi Mistrzów. Dyskusja, która ogniskuje się wokół podobnych schematów jak te przy rozmowach o socjalizmie i kapitalizmie.
Nazwisko Marka Belki póki co dość trwale wpisało się w historię gospodarczą najbliższych lat polskiej prowincji Unii Europejskiej. Nie dlatego, że jako minister dokonał wielkiej reformy finansów publicznych. Nie dlatego, że zmniejszył w Polsce fiskalizm, albo bezkarność urzędów skarbowych. Lecz dlatego, że wprowadził podatek od zysków kapitałowych pieszczotliwie zwany od jego nazwiska „belkowym”. Niedawno rozpętała się dyskusja na temat ewentualnego zniesienia tego podatku.
Czytelnicy tej strony wiedzą zapewne o moim, dosyć dobrze na niej opisanym i relacjonowanym przez większe media mainstreamu, sporze z uniwersytetem. Teraz, gdy większość działań wojennych mamy za sobą (by użyć wyrażenia zastosowanego przez George’a W. Busha w odniesieniu do Iraku… dwa lata temu), mam nieco czasu na refleksję na temat tego, co się stało, dlaczego oraz czy i w jakim stopniu zareagowałem właściwie.
O kłopotach amerykańskiej gospodarki rozpisują się nie tylko ekonomiści i analitycy finansowi. Dziś jest to temat także dla lewicowych ideologów i wieszczy z nieukrywaną radością przepowiadających upadek kapitalizmu. Ich wywody nader często cechuje brak fachowości, wynikający z niezrozumienia mechanizmów władających współczesnym światem finansów. Co gorsza, zdają się być też zakładnikami własnych idei, skazanymi na walkę z jednym tylko wrogiem – rynkiem. Lecz obecnych problemów nie zrodziła ani obrazoburcza orgia wolności gospodarczej, ani mistyczne siły rynku, które drogą konieczności historycznej nasilają jego wahania.
Będąc sam na wyspie, Robinson Crusoe może robić co tylko mu się spodoba. Nie dotyczy go pytanie o zasady zorganizowanego zachowania między ludźmi – współpracy społecznej. Oczywiście takie pytanie powstanie, gdy na wyspę przybędzie druga osoba, Piętaszek. Ale nawet wtedy, pytanie to pozostaje oderwane od rzeczywistości, jeśli nie mamy do czynienia z rzadkością. Załóżmy, że wyspa jest Edenem; wszystkie zewnętrzne dobra występują w nieograniczonych ilościach. Są „dobrami wolnymi,” tak jak powietrze, którym oddychamy na co dzień jest dobrem „wolnym.”
Continue reading